Caneuon Protest

Mewn unrhyw gymdeithas wâr, mae lle i brotest ac i ymgyrchu, ac i gicio yn erbyn y tresi. Arwydd o iechyd unrhyw ddiwylliant yw bod y caneuon a genir hefyd yn mynegi’r brotest honno o bryd i’w gilydd.

Cyhoeddir y casgliad hwn o 30 ganeuon protest Cymraeg i gyd-fynd â’r gyfres o raglenni ar thema protest a ddangoswyd gan S4C yn ystod mis Ebrill 2013.

Mae caneuon wedi cael eu defnyddio i fynegi teimladau cryfion ers canrifoedd, ac y mae sawl enghraifft o “ganu protest” yn ein traddodiad o ganu baledi yng Nghymru. Sefydlwyd label Sain yn ystod un o gyfnodau mwyaf cythryblus yr ymgyrchu dros yr iaith Gymraeg, a hawliau Cymru fel cenedl, a naturiol felly oedd i hynny gael ei amlygu mewn nifer o’r caneuon a recordiwyd. Parhaodd y thema o ganu “protest”, ac o fynegi dyheadau a theimladau cryf, hyd heddiw, er ei bod yn amrywio mewn natur o gyfnod i gyfnod.

Dengys y casgliad hwn nid yn unig fel y mae pwnc y brotest yn amrywio, ond hefyd fel yr ehangodd y cynfas fel petai, gan ddwyn i mewn gyfeiriadau at sefyllfa De Affrig, a phobol dduon Gogledd America. Ond prif bwnc y brotest gan amla, beth bynnag fo arddull y miwsig, yw brwydr yr iaith, hawliau’r gweithiwr a’r frwydr dros diriogaeth Cymru, yn enwedig yng nghyd-destun boddi Tryweryn.

Darlledodd S4C wythnos o raglenni ar thema protest ddechrau Ebrill, felly penderfynwyd ryddhau casgliad o ganeuon i gyd-fynd â’r rhaglenni hynny gan Sain. Caneuon sy’n dangos emosiynau cadarn yr artistiaid a’u teimladau cryfion tuag at pa bynnag brotest y cenir amdani. Clywn ganeuon gan Geraint Jarman, Dafydd Iwan, Anhrefn, Meic Stevens a llawer mwy.

CD1:

1. Cymru, Lloegr A Lanrwst (CYRFF)
2. Ciosg Talysarn (DAFYDD IWAN & AR LOG)
3. Rhaid Yw Eu Tynnu i Lawr (CHWYLDRo)
4. NCB (LLYGOD FFYRNIG)
5. Adferwch Y Cymoedd (DELWYN SION)
6. Ty Haf (EDWARD H. DAFIS)
7. Cenhadon Casineb (GERAINT JARMAN)
8. Nid Eu Hanes Nhw Yw Fy Stori i (GERAINT LOVGREEN)
9. Dewch I’r Llysoedd (HERGEST)
10. Etifeddiaeth Ar Werth (HUW CHISWELL)
11. Dan Ni’m Yn Rhan (MAFFIA MR. HUWS)
12. Tryweryn (MEIC STEVENS)
13. Llwch Y Glo (MYNEDIAD AM DDIM)
14. Tân Yn Llyn (PLETHYN)
15. Ta-Ta Botha (SOBIN A’R SMAELIAID)
    CD2:
16. Affrikaaners Y Gymru Newydd (STEVE EAVES)
17. Birmingham (TEBOT PIWS)
18. Niggers Cymraeg (TRWYNAU COCH)
19. Arwyr Estron (ENDAF EMLYN)
20. Gwrthod Bod Yn Blant Bach Da (TECWYN IFAN)
21. Peintio’r Byd Yn Wyrdd (DAFYDD IWAN)
22. Hunaniaeth (ANWELEDIG)
23. Nid Cymru Fydd Cymru (HEN WLAD FY MAMAU)
24. Sut Fedrwch Chi Anghofio (HEN WLAD FY MAMAU)
25. Pam Fod Eira’n Wyn? (MIM TWM LLAI)
26. Cymro? (NAR)
27. Madame Guillotine (SIBRYDION)
28. I Gael Cymru’n Gymru Rydd (IRIS WILLIAMS)